- 09 Ekim 2024 - -YENİ- UZUN BİR YAZI…
- 01 Ekim 2024 - CÜMLE ARTIĞI...
- 25 Eylül 2024 - ÖZNE ASLINDA KİM?
- 16 Eylül 2024 - SÜREÇ Mİ? SONUÇ MU?
- 07 Eylül 2024 - USTANIN MESELESİ…
- 23 Ağustos 2024 - MÜLKİYET DURUMU…
- 14 Ağustos 2024 - BÜTÜN BU SÜREÇ…
- 08 Ağustos 2024 - NE YAZIK Kİ…
- 31 Temmuz 2024 - SAKIN ŞAŞIRMA…
- 24 Temmuz 2024 - DUR… ZEMİN BOŞ.
- 15 Temmuz 2024 - YENİ NORMALLERİMİZ…
- 05 Temmuz 2024 - PLATONİK İLHAM…
- 26 Haziran 2024 - RİVAYET ODUR Kİ…
- 22 Haziran 2024 - EKONOMİK COĞRAFYA’NIN TEMELLERİ
- 12 Haziran 2024 - TURİZM VE FARKINDALIK EĞİTİMİ…
- 05 Haziran 2024 - SONUÇTA; BİR BAKIŞ AÇISI…
- 29 Mayıs 2024 - İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BİR KRİZ Mİ?
- 23 Mayıs 2024 - KIRSAL KALKINMA VE ŞEHİRLEŞME
- 16 Mayıs 2024 - KURAKLIK VE KALKINMA
- 07 Mayıs 2024 - KASİSTEN KAÇMA! YAVAŞLA…
- 29 Nisan 2024 - BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ DERKEN…
- 23 Nisan 2024 - BU HANGİ PARAMETRE…
- 16 Nisan 2024 - TURİZMİN ÜÇ A’SI…
- 10 Nisan 2024 - SONUÇTA İNSANIZ…
- 03 Nisan 2024 - TURİZM FAALİYETİ VE GELECEĞİ
- 26 Mart 2024 - TAHTA YAŞ GALİBA…
- 13 Mart 2024 - ALKIŞ BİR BAŞARI MI?
- 06 Mart 2024 - REALİTE VE ÜTOPYA…
- 29 Şubat 2024 - NE YAPARSIN?
- 22 Şubat 2024 - BİR MEVSİMİN ANATOMİSİ…
- 14 Şubat 2024 - DÜNYANIN DEVİR SAATİ…
- 08 Şubat 2024 - DURUN KALABALIKLAR…
- 02 Şubat 2024 - HABERLER BAŞLIYOR…
- 23 Ocak 2024 - FAY HATTI NE YA DA NE DEĞİLDİR?
- 17 Ocak 2024 - TARİHİN NOT DEFTERİ…
- 10 Ocak 2024 - BU HİKAYEYİ DAHA ÖNCE OKUDUNUZ…
- 03 Ocak 2024 - COĞRAFYA EĞİTİMİ GEREKLİ Mİ?
- 27 Aralık 2023 - SUYUN ARKASINDA Kİ GEÇİT
- 20 Aralık 2023 - Geçmeyen Akçe…
- 15 Aralık 2023 - Kayıp Aranıyor…
- 07 Aralık 2023 - Asrın Bilmecesi Bu…
- 01 Aralık 2023 - Yerleşim Birimleri Ve Medeniyet Anlayışı
- 21 Ekim 2023 - Tele Takılan Kamlumbağa
- 06 Ekim 2023 - Bu Bir Hastalık mı ?
- 13 Eylül 2023 - Ekmeği Fırından Almak Lazım
- 03 Eylül 2023 - Madenciliğin Ülke Geleceğindeki Yeri…
- 17 Ağustos 2023 - Öykünün Tamamı Bu Olsa Gerek…
- 12 Ağustos 2023 - Bu İnanılmaz Bir Başarı…
- 03 Ağustos 2023 - Sosyolojik Bulgu ve Neticeler…
- 27 Temmuz 2023 - Ormansız Köyün, Susuz Çeşmesi…
- 20 Temmuz 2023 - Bu Maydanozu Kim Yetiştirdi?
- 15 Temmuz 2023 - A Noktasından B Noktasına.
- 06 Temmuz 2023 - Düşüncenin Özeti Niteliğinde…
- 14 Haziran 2023 - Dünya Tiyatrosu… Bir Bulmaca
- 07 Haziran 2023 - Coğrafi Birikim ve Tarih…
- 01 Haziran 2023 - Yapbozun Parçaları
- 17 Mayıs 2023 - Bir Şiir ve Bir Resim
- 11 Mayıs 2023 - Bak Buraya;”Konu Önemli.”
- 04 Mayıs 2023 - Üç Satır Cümle “H2o”
- 27 Nisan 2023 - Kırk Yıllık Hatır…
- 19 Nisan 2023 - “Çöl” Kavramı Üzerine…
- 13 Nisan 2023 - Söz, Tekrara Düştü…
- 07 Nisan 2023 - Astronomik Bilginin Seyri…
- 30 Mart 2023 - Taş Bulun…
- 23 Mart 2023 - Hava Durumu: Rüzgârlı
- 16 Mart 2023 - Doğru Soru, Cevap Buldurur.
- 09 Mart 2023 - “Ve” Bağlacı Bile, Bağlayamadı.
- 01 Mart 2023 - Gündem Dışı…
- 22 Şubat 2023 - Bilginin Fay Hattı…
- 16 Şubat 2023 - Gündem: Son Dakika
- 08 Şubat 2023 - Deprem Hususunda Unutmayın… Ne Yapmalıyız?
- 03 Şubat 2023 - Bir Fotoğraf, Bir Doğa ve Bir Şehir.
- 25 Ocak 2023 - Not Düşelim: Derdimiz Ne?
- 30 Aralık 2022 - Turizm Ve Doğaya Bakış Üzerine…
- 20 Aralık 2022 - Konu: Göç... Not Alın.
- 10 Aralık 2022 - Bitmeyen Ne...
- 24 Kasım 2022 - Noktanın Cümledeki Yeri
- 10 Kasım 2022 - Coğrafyanın Hikayesi
MEHMET TOPUZ
Eleştirinin Mahiyeti Üzerine…
ELEŞTİRİNİN MAHİYETİ ÜZERİNE…
Bu haftanın yazısını, deneme ve hikâye şeklinde devam eden haftalık yazılar içerisinde eleştiri kavramı üzerine deneme formatında eleştirinin, eleştirmekten ziyade yargılama üzerinden gidişatına yön vermeden, bir eleştirinin eleştiri olmasını sağlamak üzerine birkaç kelam. Aslında basit gibi gözüken fakat ciddi bir eylem olan eleştirinin önemine dair…
Birkaç soruyla başlayalım…
Detayında eleştirme kabiliyeti, bilgi anlamında bir yoğunluk ister mi? Ya da eleştiri bir kabiliyet mi? Eleştirme düşüncesi kendi içinde, basit anlamda, indirgemeci bir yaklaşımla, yapılan bir işin değersizleştirilmesi amaçlı mı yapılmalı? Yapıcı ve yıkıcı eleştiri sahibinin, eksikliğin tespitine dair mi bütün cümleler… Ödünç bir eleştirinin kaynağı ne ölçü de doğru? Sorular üzerinden bir kavrama dair söylenecek cümlelerde, kendi içinde bir eleştiriye her vakitte taliptir. Fakat eleştirinin yapıcı ve yıkıcı olma yönü, eleştiri sahibinin, sahiplendiği ya da ciddiye aldığı oranda karşılık bulması, eleştirinin yıkıcı yönünü törpüleyecektir.
Cümleye şu aradan başlamak gerekecekse, bilginin kaynağı hususunda eleştiren ile eleştirme eyleminden konuşmak faydalı olacaktır. Bilgisine sahip olmadığın bir konu hakkında konuşmak aslında, sözün fazlalığı nispetinde değerlendirilip, boş konuştu gibi bir cümlenin karşı tarafta baştan değersizleştirilmesi anlamına gelecektir. Söz fazlalığı da kendi içinde bir eleştiriye talip olması, bilgisine sahip olunmadan, eleştiri yapılması, eleştirinin ciddiyetine olumsuz anlamda yön vermesi kayda değer olup olmaması, dinleyenin ve söyleyenin kendisine dair eleştiri sahibi olması ve bu yönde adımlarının bilgi ve fikir altyapısının olup olmaması da elbette bir eleştiri konusudur. Eleştiren ve eleştirme gibi eylemsel bir hareketin varlığı iki kavram arasında ki bilginin var olup olmaması ile anlamlı olacaktır. Yoksa eleştiriden ziya de eleştirenin eleştirme eylemi sadece kendi menfaatleri doğrultusunda yargılamayı beraberinde getirecektir. Çok fazla eleştirmeden kısaca; ” Eee işte… O da konuştu.” cümlesinden öteye geçmeyecektir. Bilgisine sahip olmadığın bir konu hakkında, konuşmak elbette bir kabiliyet değildir.
İndirgemeci bir yaklaşımla, eleştiri yapabilme gayreti, gündelik söylemlerin kendi içinde fazlasıyla yer alır. Öznenin nesneye ya da öznenin özneye karşı eleştiri yapma anlayışı, yargılama mantığından uzakta, eleştirebilmesi yadsınamaz. İsmet ÖZEL’ in ifadesiyle; “ Asfaltta yürüyoruz diye asfaltı eleştirme hakkımız elimizden alınamaz.” Fakat eleştirme olgusunun niteliğinin pozitif ve negatif yönde olması, eleştirinin yıkıcı ya da gelişime yönelik ne nispette katkısının olup olmadığı iyi tartılıp, gerçekten bir eleştiri niteliği taşıyıp taşımadığı bir muamma konusu olmadan, konunun irdelenmesi eleştirinin değerini ortaya koyacaktır.
Diğer yandan eleştirinin bir eksikliğin tespitine yönelik olma durumu gibi bir şey olamaz. Kendi içinde eksik olan bir durum ya da bir olgunun, eleştirilmeye hazır olmama durumundan kaynaklı, yapılan eleştirinin kendi içinde eksik olması, sadece eleştirenin iyi niyet ilkesinden uzaklaşıp, negatif yönlü söylemlerinden ibaret olma durumu, dinleyenin ya da dinlemek isteyenin vereceği bir karardan öteye geçmeyecektir. Tabi bura da fikir beyan etmek, yapıcı yönde eleştiriye bir ivme kazandırmak, bilginin gölgesinde gerçekleşecektir. Bilginin kaynağı duyumlar üzerinden ise; ilk etapta bilginin kaynağı hususunda eleştiri kaçınılmazdır.
Eleştirinin kaynağı duyumlar ise, şimdi bura da duyumlar üzerinden eleştirme aslında ödünç alınmış, bir eleştiri den öteye geçmeyecektir. Herkesin herkesle konuştuğu, bilgi den ziyade kendi içinde bir fikir barındırmayan, sadece duyumlar üzerinden, konuşulanın hazır gıda usulünden servis edildiği, besleyici yönünün düşük olduğu gündelik söylemlerden oluşması da aslında bilginin yoksunluğundan uzakta, sorumluluk barındırmayan, gündelik, ısmarlama kavramlardan öteye geçmemektedir. Sorumluluğunu alamama durumu da, kendi içinde eleştiri sahibinin, ödünç aldığı eleştirel söylemlerine bir takım sorumlulukları da kendince yüklenmesini sağlayacaktır. Eleştiri olmalı fakat eleştirinin yönü epistemolojik anlamda, önemli.
Sonuçta eleştiri de kendi içinde ciddiyet barındıran bir eylemdir. Ciddiyet de bir fikir bir bilgi ve bir de sorumluluk barındırır. Eleştirinin, gerçek anlamda bir eleştiri niteliği taşımasındaki ölçüt ise bir fikir bir bilgi ve bir de sorumluluk gibi durmakta… Bu kavramların mahiyeti yok ise, aslında Cemil Meriç’in ifadesiyle; “Fazladan izahat, lisanen kabahattir.”
Henüz Yorum yok